Prof. Şengör'den korkutan deprem açıklaması

Kanal D’deki 32. Gün Programı’na, İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsü öğretim üyesi Prof. Dr. Okan Tüysüz’le birlikte katılan İTÜ Maden Fakültesi Jeoloji Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Celal Şengör, Marmara Denizi’nde beklenen 7.5 büyüklüğündeki depremde, Marmara’nın 5 metre batıya kayacağını tahmin ettiklerini söyledi. Milliyet'in haberine göre; Depremin her an olabileceğini anlatan Şengör, “Deprem her an olabilir, şu anda olabilir, 30 yıl sınra da 50 yıl sonra da” dedi. Şengör, beklenen Marmara depremi ile ilgili olarak sorularımızı yanıtladı.

Bu kayma nasıl gerçekleşecek?
17 Ağustos 1999 depremini hatırlayın. Nasıl tren rayları, ağaçlar, batıya doğru 4 metrelik bir kayma gerçekleştirdiyse, biz buna atım diyoruz, Marmara Denizi’ndeki depremde de denizin tabanı batıya kayacak.

‘Can kaybı yüksek olacak’

Bu atım İstanbul’u etkileyecek mi?
Bu atım Marmara Denizi’nde gerçekleşecek. Yani tabandaki toprak 5 metre ileriye hareket etmiş olacak. İstanbul değil de daha çok güney Marmara’daki kentler Bursa, Balıkesir, Çanakkale etkilenecek. Yani tıpkı İzmit’te olduğu gibi, oradaki ağaçların, rayların ve yolların batıya hareket ettiğini, yani kaydığını göreceksiniz. İstanbul belki kaymayacak ama depremin şiddeti çok büyük olacak. Deprem tahmin senaryoları can ve mal kaybının yüksek olacağını gösteriyor. Yani Marmara Denizi’nin tabanı ve güney Marmara’daki şehirler batıya doğru hareket edecek.

Kaymayı nasıl hasapladınız?
Marmara Denizi’ndeki ana fay üzerinde bilindiği gibi 1766’dan beri büyük deprem olmadı. Dolayısıyla bu fay üzerinde büyük bir enerji birikti. Kuzey Anadolu Fayı her yıl batıya doğru 2.5 santim hareket ediyor. Kuzey Anadolu Fayı’nın devamı ve bir kolu olan Kuzey Marmara Fayı ise bizim hesabımıza göre 2 santim batıya kayıyor. Bu ana fayın 1766’dan bu yana hareket etmediğini düşünürsek, günümüze kadar yaklaşık 250 yıl geçti. Buna göre 7.5 büyüklüğündeki depremde bu bölgede batıya doğru yaklaşık 5 metrelik bir atım bekleniyor.

‘Zarar Şili’den büyük olacak’

Böyle büyük bir depremde hasar ne olacak?
Bu depremin zararı Japon JICA adlı kuruluşun yaptığı tahmine göre 40-50 milyar dolar bekleniyor. Yani Şili depremindeki zarardan daha fazla. Şili depreminde maddi hasar 30-40 milyar olarak hesaplanıyor.

Şili’deki deprem daha büyük oldu ama.

Depremin şiddeti Şili’de 7 oldu. Bunun nedeni deprem 8.8 büyüklüğündeydi ama Şili’ye uzak yerde meydana geldi. Okyanusta oldu deprem. O nedenle şiddeti daha düşük oldu. Bizde meydana gelecek 7.5 büyüklükteki depremin şiddeti 9 ila 10 arası tahmin ediliyor. 17 Ağustos 1999 depreminde şiddet 10’a kadar çıktı. Bizde beklenen depremin Şili’deki depremden daha fazla maddi hasara ve can kaybına neden olacağı açık görülüyor.

‘87 bin kişi ölebilir’

Can kaybı ve hasarlı binalar ne kadar tahmin ediliyor?
JICA’nın 7.5 büyüklüğündeki bir depreme göre yaptığı senaryoda 724 bin 623 bina baz alındı. Oysa biliyoruz ki İstanbul’da 1.5 milyon civarında bina var. JICA’nın tahminine göre, bu büyüklükteki bir depremde 52 bin ila 87 bin arasında can kaybı yaşanacak. 135 bin kişi ağır yaralanacak. 59 bin 176 bina ağır hasar, 128 bin 47 bina orta hasar, 272 bin 953 bina da ağır hasar görecek. Kısaca binaların yüzde 60’ı hasar görecek.

Can kaybı ve bina hasarı İstanbul’un nerelerinde bekleniyor?
JICA’nın raporuna göre 7.5 büyüklüğünde bir depremde Adalar yüzde 8.4 ile en yüksek ölüm oranına sahip. Oranlara göre yine en fazla bina hasarı burada görülecek. Diğer en çok zarar görecek ilçelerin başında Fatih geliyor. Avrupa’nın sahil kesimi ile Adalar’da yer sarsıntısı büyük olacak.

Aynı şekilde Haliç’ten kuzeye uzanan vadide de büyük bir sarsıntı bekleniyor. Eminönü’nden Büyükçekmece’ye kadar olan kesimde de sarsıntı şiddetli olacak. Anadolu yakası kıyı kesimleri hariç iç kısımlarda sarsıntı daha az olacak. Şöyle diyebiliriz; Avrupa ve Anadolu yakası sahil kesimlerinde 9-10, biraz daha iç kesimlerde deprem 7-8 şiddetinde hissedilecek. Kuzeye doğru şiddet azalacak.

Harita üzerinde çizerek anlattı

Kanal D’deki 32. Gün programına katılan Prof. Dr. Celal Şengör, Marmara Denizi’nde 7.5 büyüklüğündeki bir depremin İstanbul’un güney kıyılarını vuracağını, harita üzerinde çizerek anlattı. Şengör, kentin kıyı kesimlerinin büyük bir depremde 9-10 şiddetinde sallanacağını, zayıf zeminlerde şiddetin ve hasarın daha da büyük olacağını söyledi.

Gücü 175 atom bombasına eşit

Peki böylesine büyük bir depremde ne kadarlık bir enerjinin çıkması hesaplanıyor?
7.5 büyüklüğünde açığa çıkacak enerji miktarı 11 bin terrajoule (bir enerji birimi) olarak hesaplanıyor. Bu Hiroşima’ya atılan 175 atom bombasının çıkardığı enerji miktarına eşit. Aynı zamanda 2 milyon 640 bin ton TNT’ye de denk gelir. 40 katrilyon tonluk kütle, 1 dakika içerisinde 5 metre atım sağlıyor.

Yani sözünü ettiğiniz 7.5 büyüklüğündeki depreme yol açacak fay Marmara’yı boydan boya kat eden fay mı?

Evet. İzmit Körfezi’nden Tekirdağ’a kadar uzanan faydan söz ediyoruz. 7.5 büyüklüğündeki depreme bu fay yol açacak.