Halk takvimine göre kıştan bahara geçisin sembolü olan ve ısınmayı ifade eden cemrenin ilki yarın havaya düşecek.
Gazi Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Halk Bilimi Bölümü Sözlü Anlatımlar Anabilim Dalı Başkanı Prof. Dr. Öcal Oğuz, halk takviminin, tabiat olaylarına ve bunların tekrarlarına dayalı tecrübelerle oluştuğunu söyledi.
Anadolu halk takviminin, "çizgisel" takvime göre kutlanan doğum günlerinde de kendini göstermekte olduğunu belirten Oğuz, "Örneğin, doğum gününü çizgisel takvime göre ’10 Kasım 1981’de doğmuşum’ şeklinde ifade edemeyenler, şafak sökerken doğmuşum, salı günü doğmuşum, doğduğumda ay 5 günlük hilalmiş, bademler çiçek açarken doğmuşum gibi kullanımlarla döngüsel takvime işaret ederler. Cemreler de doğanın gözlenmesiyle ortaya çıkan bir halk takviminin, döngüsel takvimin bir ürünüdür" diye konuştu.
TÜRKÇE KARŞILIĞI 'ATEŞ' VEYA 'KOR'
Cemre kelimesinin Arapça olduğunun kabul edildiğini anlatan Oğuz, kelimenin Türkçe karşılığının "ateş" veya "kor" anlamına geldiğine dikkati çekti.
Anadolu’da yaygın kullanılan geleneksel halk takviminin, yılı "Kasım" ve "Hızır" günleri" olarak kış ve yaz olarak ikiye böldüğüne işaret eden Oğuz, şöyle devam etti:"Kasım günleri, miladi takvime göre 8 Kasım’da başlar ve 179 gün sürerek 5 Mayıs’ta sona erer. Kasım günleri, 4 yılda bir şubat 29 çektiği zaman 180 gündür. Hızır günleri ise 6 Mayıs’ta başlar ve 7 Kasım’a kadar 186 gün sürer. 6 Mayıs’ta Hıdırellez kutlanmasının nedeni de bu takvimdir ve yeni yılın ilk günü olarak kutlanır.
'GELDİK YÜZE, ÇIKTIK DÜZE'
Cemrelerin düşmesi, Kasım Günlerinden Hızır Günlerine, bir başka ifadeyle kıştan bahara geçisin sembollerinden biridir. Halk takvimine göre, Kasım Günlerinin 100. günü yani miladi takvimde 15 Şubat geldiğinde artık kış hükmünü kaybetmeye başlar. Bunu halk ’Geldik yüze, çıktık düze’ şeklinde ifade eder. Halk takvimine ve inanışına göre bu tarihten 5 gün sonra cemreler düşmeye başlar."
YARIN HALK TAKVİMİNE GÖRE '105 KASIM'
Halk takvimi ve inanışına göre, kasım günlerinin 100. gününden 5 gün sonra cemrelerin düşmeye başladığını ifade eden Oğuz, şunları kaydetti:
"105 Kasım'da yani 20 Şubat Cumartesi günü ilk cemre havaya düşecek ve havadaki bütün kışı yere indirecektir. 112 Kasımda yani 27 Şubat 2016 Cumartesi günü ikinci cemre suya düşecek ve suları ısıtıp buzları çözecektir. 119 Kasımda yani 5 Mart 2016 Cumartesi günü üçüncü cemre toprağa düşecek ve toprağı ısıtıp kardelen, öksüz oğlan, çiğdem veya nevruz gibi ilk kır çiçeklerinin çıkmasını sağlayacaktır. Şubat dört yılda bir 29 çektiği ve o da bu yıla rastladığı için2013, 2014 ve 2015 yıllarında Cemre toprağa 6 Mart’ta düşmüşken bu yıl 5 Mart’ta düşecektir."
HALK TAKVİMİNİN CEMREYLE İLGİLİ ATASÖZLERİ
Tabiatı gözlemleyen halkın bu konuda birçok atasözü ürettiğini söyleyen Oğuz, "Ağustos soğuya soğuya kışı getirir, Şubat ılıya ılıya yazı getirir" gibi atasözlerinin cemrelerle başlayan ısınmaya yönelik bir gözlemin sonucu olduğunu aktardı.
Prof. Dr. Oğuz, "Üçüncü cemreden iki hafta sonra yani 134 Kasımda ve Miladi takvime göre 21 Marta denk gelen ’Mart Dokuzu’ yani ’Nevruz’ gelir. Geceyle gündüzün eşitlendiği bu günden sonra gündüzler uzamaya başlar ama yaz için biraz daha beklemek gerekir. Halk, ’Mart kapıdan baktırır, kazma kürek yaktırır’ diyerek cemrelerin yaz için yeterli olmadığını gözleme dayalı olarak ifade eder. ’İstersen yazı, bekle Hıdırellezi’ atasözü veya ’Mayıs ayı gelende dağlarda kar olur mu?’ türküsü halkın tabiata yönelik bu gözleminin bir sonucu olarak karşımıza çıkar. Nitekim bizim ’bahar bayramı’ olarak tanıdığımız Hıdırellez, aslında halk takviminde cemrelerin düşüşünden başlayarak kışın ve eski yılın bitişinin, yazın ve yeni yılın gelişinin kutlanmasıdır" şeklinde konuştu.
RÜYADA CEMRE GÖRMEK NE ANLAMA GELİR?
Cemrenin rüya tabirlerine de konu olmakta olduğunu belirten Oğuz, "Rüyada cemre görmek, o yılın rüyayı gören için kazançlı ve gönül işlerinin mutlu olacağına yorulur. Rüyada cemrenin düştüğünün haberini almak ise mutlu bir haber alınacağının işareti sayılır" ifadesini kullandı.
AA
Editör: TE Bilisim
